چرا وقتی این همه گلخانه موز در ترکیه وجود دارد، موز وارد می‌کنیم؟
پروفسور دکتر سلیمان اویار، استاد دانشگاه و تاجر، که از خانواده‌ای از تولیدکنندگان موز در ترکیه است، تجربه و دانش ارزشمند خود را در مورد کشاورزی گلخانه‌ای، تولید موز، واردات، صادرات و هزینه‌ها به اشتراک گذاشت.
برخلاف تصور رایج، موز در واقع یک گیاه یک‌ساله است. برای رشد آن به یک جغرافیای خاص نیاز است که هوای مرطوب دریا را جذب کند اما هوای سرد پشت سر آن نیاید. ما حدود ۴۵ هزار تن موز وارد می‌کنیم که ۹۵ درصد آن از خط استوا می‌آید. کشاورزی یک حوزه بسیار استراتژیک است و بنابراین دولت و تولیدکنندگان جوان نباید این حوزه را رها کنند. تولیدکنندگان اکنون مجبورند محصولی را که هزینه تولید آن افزایش یافته، با قیمت کمتری بفروشند. برای افزایش مصرف، یا باید قدرت خرید مردم بهبود یابد یا موز به‌عنوان یک محصول متداول‌تر در نظر گرفته شود.
در حال حاضر در اینجا موزی داریم که آماده برداشت است. در پای این موز، یک نهال جدید نیز وجود دارد که در حال رشد است و حدود ۲۰ روز دیگر به ثمر می‌رسد. در پای این نهال، یک جوانه جدید دیگر نیز در حال شکل‌گیری است.
من “سلیمان اویار” هستم. در سال ۱۹۷۸ در روستای کستل واقع در آلانیا به دنیا آمدم. دوران کودکی‌ام در این روستا گذشت. تحصیلات ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان را در این منطقه گذراندم. پدرم سال‌ها پیش در زمینه تولید موز فعالیت می‌کرد و ما در دوران مدرسه به او کمک می‌کردیم. صنعت کشاورزی و تولید موز برای من جذاب نبود زیرا کار بدنی سختی داشت. به همین دلیل تصمیم گرفتم تحصیلاتم را ادامه دهم و از این حوزه دور شوم. در دانشگاه “مارمارا” در رشته مدیریت تحصیل کردم و بعداً تصمیم گرفتم استاد دانشگاه شوم. در سال ۲۰۰۷ دانشگاهی در آلانیا تأسیس شد و من به آنجا منتقل شدم. اکنون به‌عنوان رئیس بخش مدیریت در دانشگاه آلانیا فعالیت می‌کنم. جالب است که من برای فرار از این صنعت تحصیل کردم، اما در نهایت به آن بازگشتم و کتابی درباره آن نوشتم. اکنون در همین حوزه تولید موز فعالیت می‌کنم و محصولاتمان را در سراسر ترکیه توزیع می‌کنیم.
موز برخلاف تصور عموم، مانند سیب یا گلابی یک درخت دائمی نیست که هر سال میوه دهد. موز مانند گوجه‌فرنگی یا خیار هر سال باید از نو کشت شود. مراقبت از آن مانند مراقبت از یک کودک است و نیاز به شخم زدن، کوددهی، هرس کردن و محافظت در برابر شرایط آب و هوایی دارد. همچنین، موز پس از برداشت باید بسته‌بندی و به شهرهای بزرگ ارسال شود. این کار به دلیل نیاز به مراقبت مداوم، یک حوزه دشوار محسوب می‌شود.
تجاری‌سازی موز در ترکیه از دهه ۱۹۲۰ آغاز شد. در دهه ۱۸۹۰، خانواده‌ای که به تجارت چوب در مصر مشغول بودند، برای آزمایش نهال موز را به آلانیا آوردند و متوجه شدند که این گیاه در این منطقه رشد می‌کند. در دهه ۱۹۶۰ مردم در مناطقی مانند آلانیا، گازی‌پاشا و آنامور شروع به تولید تجاری موز کردند. در آن زمان تولید موز در فضای باز محدود بود و حدود ۳۰ هزار تا ۴۰ هزار تن تولید می‌شد. اما با گسترش کشت گلخانه‌ای در دهه ۲۰۰۰، تولید به حدود ۱۰۰ هزار تن رسید. پس از سال ۲۰۱۰، با تشویق‌های دولتی، کشت گلخانه‌ای در مناطق مختلفی از جمله مناطقی با شرایط گرمسیری مانند آفیون، اوشاک و بالیکسر گسترش یافت.
در سال ۲۰۲۱، تولید موز در ترکیه به ۸۸۳ هزار تن رسید. این رقم در مقایسه با تولید کل تاریخ جمهوری ترکیه تا سال ۲۰۱۰، رشد چشمگیری را نشان می‌دهد. با این حال، در سال‌های اخیر به دلیل افزایش تولید، قیمت موز کاهش یافته است و سرمایه‌گذاری‌های جدید در این حوزه کاهش یافته است. این امر نشان‌دهنده تثبیت تولید پس از یک دوره رشد سریع است.
ترکیه در صادرات موز توانایی زیادی ندارد زیرا هزینه تولید در این کشور بالاست. به عنوان مثال، موزی که از اکوادور وارد می‌شود، با هزینه‌ای بسیار کمتر به بازار ترکیه می‌رسد. این در حالی است که موزهای تولیدشده در گلخانه‌های داخلی، گران‌تر هستند و به همین دلیل صادرات این محصول به کشورهای دوردست دشوار است.
در کشورهای اروپایی، مصرف سرانه موز حدود ۱۲ کیلوگرم است، در حالی که این رقم در ترکیه بین ۷ تا ۸ کیلوگرم است. در گذشته، قیمت موز با قیمت بنزین قابل مقایسه بود، اما اکنون تولیدکنندگان برای خرید یک لیتر بنزین باید دو کیلوگرم موز بفروشند. این وضعیت نشان می‌دهد که کشاورزی یک حوزه استراتژیک است و نباید نادیده گرفته شود.
در سال‌های اخیر، برخی از تولیدکنندگان به سمت محصولات گرمسیری مانند آووکادو و انبه رفته‌اند. این محصولات به دلیل هزینه‌های نگهداری کمتر و ماندگاری بیشتر، می‌توانند گزینه‌های سودآورتری باشند. با این حال، این محصولات نیز چالش‌هایی مانند زمان طولانی لازم برای برداشت اولیه دارند.
